Oznaczenia pow艂ok galwanicznych
W niniejszym kompendium podano europejskie wymagania dotycz膮ce elektrolitycznych pow艂ok niklowych, nikiel-chrom, mied藕-nikiel i mied藕-nikiel-chrom, na艂o偶onych na 偶elazo i stal, stopy cynku, mied藕 i stopy miedzi, w celu uzyskania wygl膮du dekoracyjnego i odporno艣ci korozyjnej.
 |
| Tablica 1 - Rodzaje pow艂oki niklowej i chromowej |
Ponadto wprowadzono, drog膮 datowanego lub niedatowanego powo艂ania, postanowienia zawarte w innych puplikacjach. Te powo艂ania normatywne znajduj膮 si臋 w odpowiednich miejscach w tek艣cie kompendium, a wykaz publikacji podano poni偶ej.
EN 1403:1998, Corrosin protection of metals - Electrodeposited coatings - Method of specifying general requirements.
EN ISO 1462, Metallic coatings - Coatings other than those anodic to the basis metal - Accelerated corrosion tests - Method for the evaluation of results (ISO 1462:1973).
EN ISO 1462, Metallic and oxide coatings - Measurement of coatings thickness - Microscopical method (ISO 1462:1982).
EN ISO 2177, Metallic coatings - Measurement of coatings thickness - Coulometric method anodic dissolution (ISO 2177:1985).
EN ISO 2361, Electrodeposited nickel coatings on magnetic and non-magnetic substrates - Measurement of coating thickness - Magnetic method (ISO 2361:1982).
EN ISO 2819, Metallic coatings on metallic substrates - Electrodeposited and chemically deposited coatings - Review of methods available for testing adhesion (ISO 2819:1980)
prEN ISO 3497:1999 Metallic coatings - Measurement of coatings thickness - X-ray spectrometric methods (ISO/DIS 3497:1998).
1 Definicje
W niniejszym kompendium s膮 stosowane definicje podane w ISO 2064:1996. Zosta艂y one tutaj powt贸rzone dla u艂atwienia.
1.1 powierzchnia istotnie wa偶na: Cz臋艣膰 wyrobu pokryta lub przeznaczona do pokrycia pow艂ok膮, kt贸ra jest niezb臋dna ze wzgl臋du na jej w艂a艣ciwo艣ci u偶ytkowe i/lub wygl膮d, i kt贸ra musi spe艂nia膰 wszystkie stawiane jej wymagania. [iso 2064:1996]
1.2 powierzchnia pomiaru: Obszar powierzchni istotnie wa偶nej, na kt贸rym wykonuje si臋 pojedynczy pomiar.
Dla poszczeg贸lnych metod "powierzchnia pomiaru" jest okre艣lona w nast臋puj膮cy spos贸b:
a) dla metod analitycznych, obszar z kt贸rego usuni臋to pow艂ok臋;
b) dla metody roztwarzania anodowego, obszar otoczony przez pier艣cie艅 uszczelniaj膮cy;
c) dla metody mikroskopowej, pole widzenia przy okre艣lonym powi臋kszeniu (patrz ISO 1463);
d) dla metod nieniszcz膮cych, obszar badania lub obszar wp艂ywaj膮cy na odczyt. [ISO 2064:1996]
1.3. obszar odniesienia: Obszar wewn膮trz kt贸rego wymagane jest wykonanie okre艣lonej liczby pojedynczych pomiar贸w. [ISO 2064:1996]
1.4 grubo艣膰 miejscowa: 艢rednia z pomiar贸w grubo艣ci, kt贸rych wymagan膮 liczb臋 wykonano wewn膮trz obszaru odniesienia. [ISO 2064:1996]
1.5 minimalna grubo艣膰 miejscowa: Najmniejsza warto艣膰 spo艣r贸d grubo艣ci miejscowych stwierdzona na powierzchni istotnie wa偶nej pojedynczego wyrobu. [ISO 2064:1996]
1.6 maksymalna grubo艣膰 miejscowa: Najwi臋ksza warto艣膰 spo艣r贸d grubo艣ci miejscowych stwierdzona na powierzchni istotnie wa偶nej pojedynczego wyrobu. [ISO 2064:1996]
1.7 grubo艣膰 艣rednia: Warto艣膰 uzyskana metodami analitycznymi lub warto艣膰 艣rednia z okre艣lonej liczby pomiar贸w grubo艣ci miejscowej w punktach rozmieszczonych r贸wnomiernie na powierzchni istotnie wa偶nej.
UWAGA: W przypadku wyrob贸w pokrywanych w du偶ych ilo艣ciach, w wymaganiach technicznych mo偶e by膰 podana konieczno艣膰 okre艣lenia warto艣ci grubo艣ci 艣redniej dla ca艂ej partii. W takich przypadkach powinno by膰 znane odchylenie standardowe, aby mo偶na by艂o okre艣li膰, dla jakiej cz臋艣ci partii, warto艣膰 grubo艣ci le偶y poni偶ej uzyskanej grubo艣ci 艣redniej.
[ISO 2064:1996]
2 Informacje podawane przez zamawiaj膮cego
2.1 Informacje zasadnicze
Zamawiaj膮cy powinien poda膰 nast臋puj膮ce informacje:
a) oznaczenie (patrz rozdzia艂 3) poszczeg贸lnej wymaganej pow艂oki;
b) wymagania dotycz膮ce obr贸bki cieplnej przed i/lub po osadzeniu elektrolitycznym (patrz 3.5);
c) powierzchni臋 istotnie wa偶n膮, zaznaczon膮 na rysunkach wyrob贸w lub odpowiednio oznakowanych pr贸bkach;
d) rodzaj, stan i spos贸b wyko艅czenia metalu pod艂o偶a, w przypadku gdyby kt贸ry艣 z tych czynnik贸w mia艂 wp艂yw na w艂asno艣ci u偶ytkowe i/lub wygl膮d zewn臋trzny pow艂oki;
e) miejsce na powierzchni, w kt贸rym mog膮 wyst臋powa膰 nie daj膮ce si臋 unikn膮c defekty, takie jak 艣lady po wieszakach lub miejscach styku;
f) wymagane wyko艅czenie, na przyk艂ad: b艂yszcz膮ce, matowe, satynowe lub inne, najlepiej z pr贸bk膮 wyko艅czenia;
g) metody pobierania pr贸bek do kontroli, warunki odbioru lub inne wymagania, je偶eli r贸偶ni膮 si臋 od podanych w ISO 4519:1980 (patrz 5.2);
h) normy obejmuj膮ce wymagania dotycz膮ce metod bada艅 grubo艣ci, korozji lub przyczepno艣ci (patrz 5.1).
2.2 Informacje dodatkowe
W razie potrzeby zamawiaj膮cy powinien poda膰 nast臋puj膮ce informacje dodatkowe:
a) specjalne wymagania lub ograniczenia dotycz膮ce przygotowania wyrob贸w przewidzianych do pokrywania;
b) specjalne wymagania dotycz膮ce odzysku odrzuconych wyrob贸w;
c) specjalne wymagania zale偶ne od kszta艂tu lub metody wytwarzania przewidzianej do pokrywania cz臋艣ci;
d) inne specjalne wymagania (np. chropowato艣膰 i tolerancje).
3 Oznaczenie pow艂oki
3.1 Og贸lne
Oznaczenie powinno zawiera膰 nast臋puj膮ce elementy (patrz przyk艂ad w za艂膮czniku A):
a) napis "pow艂oka elektrolityczna";
b) numer normy europejskiej, kt贸rej wymagana pow艂oka powinna odpowiada膰;
c) 艂膮cznik;
d) kod metalu pod艂o偶a (patrz 3.2);
e) uko艣nik;
f) dodatkowo stosowane kody, oddzielone za pomoc膮 uko艣nik贸w, dla ka偶dego etapu nak艂adania pow艂oki (w kolejno艣ci nak艂adania)(pztrz 3.3 i 3.5).
Podw贸jne uko艣niki powinny by膰 stosowane do zaznaczenia pomijanych etap贸w (to jest w przypadkach, w kt贸rych wykonanie danego etapu nie jest wymagane).
UWAGA 1: Dopuszczalne tolerancje sk艂adu i czysto艣ci wyszczeg贸lnione w oznaczeniu s膮 podane w odpowiednich normach europejskich, dotycz膮cych okre艣lonych pow艂ok.
UWAGA 2: Zaleca si臋, aby przy dokonywaniu wyboru zamawiaj膮cy by艂 poinformowany, jakie warunki u偶ytkowania powinna wytrzyma膰 pow艂oka, co jest wyra偶one przez oznaczenie warunk贸w u偶ytkowania (patrz tablica B.1).
3.2 Metal pod艂o偶a
Metal pod艂o偶a powinien by膰 oznaczony jego symbolem chemicznym (lub symbolem g艂贸wnego sk艂adnika stopu)(patrz tablica A.1).
UWAGA: Zaleca si臋, by po symbolu chemicznym nast臋powa艂o znormalizowane oznaczenie metalu pod艂o偶a.
3.3 Pow艂oki metalowe (metale pow艂okowe)
Pow艂oka metalowa jest oznaczana symbolem chemicznym (symbolami chemicznymi) elektrolitycznie osadzanego metalu lub metali (w przypadku pow艂oki stopowej) i bezpo艣rednio nast臋puj膮cymi po nim:
a) liczb膮 podaj膮c膮 minimaln膮 grubo艣膰 miejscow膮 warstwy w mikrometrach (patrz rozdzia艂 4);
b) literami wskazuj膮cymi na typ pow艂oki, je偶eli s膮 stosowane r贸偶ne typy (patrz ni偶ej).
W przypadku gdy pow艂ok臋 metalow膮 stanowi stop, w贸wczas symbol g艂贸wnego sk艂adnika powinien poprzedza膰 symbole chemiczne wszystkich grugorz臋dnych sk艂adnik贸w. Po ka偶dym symbolu chemicznym drugorz臋dnego sk艂adnika powinna nast臋powa膰 liczba ca艂kowita w nawiasach, oznaczaj膮ca jego nominaln膮 mas臋 wyra偶on膮 w procentach (patrz 3.1 uwaga 1). Je偶eli jednak masa drugorz臋dnego sk艂adnika wyra偶ona w procentach jest mniejsza ni偶 1%, w贸wczas powinna ona by膰 oznaczona z dok艂adno艣ci膮 do jednego miejsca dziesi臋tnego.
W przypadku gdy metal pow艂oki jest metalem szlachetnym (np. z艂oto lub srebro), pow艂oka metalowa powinna by膰 oznaczona symbolem chemicznym i nast臋puj膮c膮 bezpo艣rednio po nim liczb膮 w nawiasach, oznaczaj膮c膮 minimaln膮 zawarto艣c metalu szlachetnego w pow艂oce, wyra偶on膮 jako masa, w procentach, z dok艂adno艣ci膮 do jednego miejsca dziesi臋tnego.
Znak dziesi臋tny powinien by膰 poprzedzony przecinkiem.
W przypadkach gdy wymagane jest podanie typu pow艂oki metalowej, np. chrom z mikrosp臋kaniami, typ powinien by膰 oznaczony za pomoc膮 jednej lub wi臋cej liter, tak jak okre艣lono w normie europejskiej podaj膮cej wymagania dotycz膮ce tych pow艂ok.
3.4 Rodzaj pow艂oki
3.4.1 Rodzaje pow艂oki niklowej i chromowej
Rodzaj pow艂oki niklowej i chromowej powinien by膰 oznaczony w艂a艣ciwym symbolem zgodnym z tablic膮 1.
UWAGA 1 Grubo艣ci czarnego chromu mieszcz膮 si臋 w zakresie od 0,5 渭m do 2 渭m.
UWAGA 2 Grubo艣ci mikrosp臋kanego chromu zmieniaj膮 si臋 w granicach od 0,3 渭m do 0,8 渭m w zale偶no艣ci od procesu zastosowanego w celu uzyskanie efektu mikrosp臋kania. W przypadku niekt贸rych proces贸w, aby uzyska膰 wymagan膮 siatk臋 sp臋ka艅 niezb臋dne jest osadzenie pow艂oki o gubo艣ci oko艂o 0,8 渭m, a niekiedy wi臋kszej. Wymagan膮 pow艂ok臋 mo偶na uzyska膰 przez osadzenie w odpowiednich k膮pielach pojedynczej lub podw贸jnej pow艂oki chromowej jak te偶 przez osadzenie zwyk艂ej pow艂oki chromowej na warstw臋 mikrosp臋kanego niklu o gubo艣ci od 1 渭m do 3 渭m, osadzon膮 na pow艂oce b, s, p lub d.
UWAGA 3 Mikroporowaty chrom jest cz臋sto otrzymywany poprzez osadzenie chromu na specjaln膮 cienk膮 warstw臋 niklu, zawieraj膮c膮 oboj臋tne, nie przewodz膮ce cz膮stki; specjalna warstwa niklu jest nak艂adana na pow艂ok臋 niklow膮 b, s, p lub d.
UWAGA 4 W przypadku osadzonego mp lub mc chromu, mo偶e nast膮pi膰 zmniejszenie po艂ysku po okresie u偶ytkowania co mo偶e by膰 nie do przyj臋cia w niekt贸rych zastosowaniach. Ta sk艂onno艣膰 mo偶e by膰 zmniejszona poprzez zwi臋kszenie minimalnej grubo艣ci chromu do 0,5 渭m w ka偶dym przypadku, w kt贸rym mikroporowaty lub mikrosp臋kany chrom jest podany w tablicach od A.2 do A.4: "Dob贸r pow艂ok"
3.4.2 Rodzaje i grubo艣膰 pow艂oki miedziowej
Wszystkie pow艂oki miedziowe stosowane na 偶elazo lub stal powinny by膰 osadzone w k膮pieli cyjankowej do uzyskania grubo艣ci od 3 渭m do 8 渭m.
Wszystkie pow艂oki niklowe na stopach cynku powinny by膰 stosowane na podwarstwie miedzi nak艂adanej w k膮pieli cyjankowej do uzyskania grubo艣ci nie mniejszej ni偶 8 渭m.
UWAGA W przypadku gdy wymagane s膮 pow艂oki miedziowe grubsze ni偶 10 渭m, zwi臋kszenie grubo艣ci zwykle uzyskuje si臋 w kwa艣nych elektrolitach o wysokiej zdolno艣ci wyg艂adzania.
3.5 Obr贸bka cieplna
Rodzaj obr贸bki cieplnej powinien by膰 podany zgodnie z norm膮 EN 1403.
Oznaczenie obr贸bki cieplnej powinno obejmowa膰:
a) litery "HT";
b) w nawiasach, minimaln膮 wymagan膮 temperatur臋, w stopniach Celsjusza;
c) czas trwania, w godzinach.
Przyk艂ad: Obr贸bka cieplna wykonywana w czasie 3 h w minimalnej temperaturze 190 oC ma nast臋puj膮ce oznaczenie:
HT(190)3
UWAGA 1 Procedury wykonania obr贸bki cieplnej i kategorie dotycz膮ce wy偶arzania odpr臋偶aj膮cego przed procesem s膮 podane w ISO 9587 a dotycz膮ce usuwania korozji wodorowej po procesie w ISO 9588, ale inne warunki mog膮 by膰 okre艣lane pezez zamawiaj膮cego je偶eli mog膮 one okaza膰 si臋 bardziej efektywne.
UWAGA 2 Obr贸bka cieplna zgodnie z zalecanymi warunkami nigdy nie mo偶e gwrantowa膰 ca艂kowitego unikni臋cia korozji wodorowej i zaleca si臋 aby badania by艂y sprecyzowane ilekro膰 jest to mo偶liwe. Unikni臋cia uszkodzenia badanych pr贸bek zapewnia zaufanie do procedury w stopniu zale偶nym od ilo艣ci przebadanych pr贸bek.
3.6 Obr贸bki dodatkowe
3.6.1 Pow艂oki konwersyjne
Pow艂oki konwersyjne powinny by膰 okre艣lane zgodnie z odpowiedni膮 norm膮 europejsk膮.
3.6.2 Inne obr贸bki dodatkoweObr贸bki dodatkowe, inne ni偶 konwersyjne, powinny by膰 okre艣lane zgodnie z za艂膮cznikiem C.
UWAGA: Inne obr贸bki dodatkowe s膮 dok艂adniej opisane w normach europejskich, kt贸re dotycz膮 okre艣lonych pow艂ok.